ජීව විද්‍යාත්මක පටල - Biological Membranes

සජීවී ප්‍රාක් ප්ලාස්මයේ අනෙකුත් කොටස් ආවරණය වී ඇත්තේ සෛල ප්ලාස්ම පටලයෙනි. එමෙන්ම ඇතැම් ඉන්ද්‍රියිකාද (organelles) , ඉන්ද්‍රියිකා ප්ලාස්ම පටලයකින් ආවරණය වී ඇත. පොදුවේ ගත් විට මෙම දෙවර්ගයම එකම සංවිධානාත්මක රටාවක් පෙන්නුම් කරයි. (ඉන්ද්‍රියිකාවෙන් ඉන්ද්‍රියිකාවට මෙම සංවිධානාත්මක රටාව සුලු වශයෙන් වෙනස් වේ). එමනිසා මේවා ජීව විද්‍යාත්මක පටල (biological membranes) ලෙස පොදුවේ හැදින්වේ. (ඉහත රූපය බලන්න)

ජීව විද්‍යාත්මක පටලවල අන්තර්ගතය

1. ලිපිඩ (lipids) (ප්‍රධාන)
2. ප්‍රෝටීන (proteins)
3. කාබෝහයිඩ්‍රේට (carbohydrates) (සුලු වශයෙනි)

ජීව විද්‍යාත්මක පටලවල අන්තර්ගතය ප්‍රධාන වශයෙන් ලිපිඩ වේ. එමනිසා මෙහිදී අපි ප්‍රධාන වශයෙන් ලිපිඩ ගැන කතා කරමු. ජීව විද්‍යාත්මක පටලවලදී අපට ලිපිඩ වර්ග 3 ක් හමුවේ.

ෆොස්ෆොලිපිඩ (phospholipids) 
ෆොස්ෆැටිඩිල්කෝලීන් (phosphatidylcholine), ෆොස්ෆැටිඩිල්සෙරීන් (phosphatidylserine), ෆොස්ෆැටිඩිල්එතනෝල්ඇමීන් (phosphatidylethanolamine) ආදිය
 
ස්ෆින්ගොලිපිඩ (sphingolipids)   
ස්ෆින්ගොමයලීන් (sphingomyelin) ආදිය

කොලෙස්ටෙරෝල් (cholesterol)

පහත රූපයේ ආකාරයට ෆොස්ෆොලිපිඩ එක්වී ස්ථර 2ක් (lipid bilayer) සාදයි. ස්ෆින්ගොලිපිඩ සුලු ප්‍රමාණයක්ද මේ අතර ඇත.‍

 

ෆොස්ෆොලිපිඩ සහ ස්ෆින්ගොලිපිඩ වල ජලකාමී ධ්‍රැවීය හිසක් (hydrophilic polar head) (රතු පාට) සහ ජලභීතික නිර්ධ්‍රැවීය වලිගයක් (hydrophobic non-polar tail) ඇත. ඉහත සැකැස්ම මගින් ජලකාමී ධ්‍රැවීය හිස ධ්‍රැවීය ජලය සමග ප්‍රතික්‍රියා කරන අතර (සෛලයෙන් ඇතුළත හා පිටත) ජලභීතික නිර්ධ්‍රැවීය වලිග ජලභීතික අන්තර්ක්‍රියා (hydrophobic interactions) මගින් එකට ප්‍රතික්‍රියා කරයි. 

එමනිසා ඉහත සැකැස්ම මගින් ධ්‍රැවීය හෝ අයනික සංයෝග වලට සෛලයෙන් හෝ ඉන්ද්‍රියිකාවෙන් ඇතුළට හෝ පිටට ගමන් කිරීම වළක්වයි. මෙසේ වන්නේ ධ්‍රැවීය හෝ අයනික සංයෝග වලට නිර්ධ්‍රැවීය කොටසක් හරහා යාමට විශාල ශක්තියක් වැයවන බැවිනි (highly energy consuming process).

නමුත් ෆොස්ෆොලිපිඩ සහ ස්ෆින්ගොලිපිඩ අණු නිතරම චලනය වෙමින් පවතින ගලා යන සුලු අණුය. එමනිසා ඉහත සැකැස්ම අස්ථායී වේ. මෙය වැළැක්වීමට කොලෙස්ටෙරෝල් අණු සහ ප්‍රෝටීන ෆොස්ෆොලිපිඩ සහ ස්ෆින්ගොලිපිඩ අණු අතර ගිලී පහත රූපයේ ආකාරයට ඇත.

මෙසේ කොලෙස්ටෙරෝල් අණු සහ ප්‍රෝටීන පැවතීමෙන් සෛලයට වාසි රැසක් සැලසේ.

1. ජීව විද්‍යාත්මක පටලවල ස්ථායීතාවය වාඩිවේ.
2. පටලවල ද්‍රවාංකය වැඩිවේ
3. පටලවල හිමාංකය අඩුවේ

මේ අනුව කොලෙස්ටෙරෝල් ශරීරයට අත්‍යාවශ්‍ය පෝෂකයක් වන අතර එය භයානක වන්නේ ඹ්නෑවට වඩා ලබාගත් විටදීය.ජීව විද්‍යාත්මක පටලවල අන්තර්ගත ප්‍රෝටීන සහ කාබෝහයිඩ්‍රේට සහ ජීව විද්‍යාත්මක පටලවල කාර්යයන් පිළිබද මීලග ළිපියෙන් අවධානය යොමු කරමු.

References :-

• 1st year Cell Biology notes - Dr. Anil Jayasekara, University of Colombo.
• Molecular Cell Biology 5th Edition - Harvey Lodish

සෛලීය ජීව විද්‍යාව 2 - සෛල ප්ලාස්මය

සෛලයක රූප සටහනක්

අපි දැන් ප්‍රාක් ප්ලාස්මයේ කොටස් එකින් එක බලමු. මුලින්ම අවධානය යොමු කරන්නේ සෛල ප්ලාස්මයටයි. සෛල ප්ලාස්මය යනු ප්ලාස්ම පටලයට ඇතුලතින් පිහිටි ජලීය කොටසයි. න්‍යෂ්ටිය සහ අනෙකුත් ඉන්ද්‍රියිකා මෙහි ගිලී පවතී.

මෙහි තෙත් බර අනුව සුලබම සංයෝගය ජලය වේ. වියළි බර අනුව සුලබම සංයෝගය වන්නේ ප්‍රෝටීනයි.

සෛල ප්ලාස්මයේ භෞතික ගුණ

1. අවර්ණ සහ පාරදෘශ්‍ය වේ (colourless & amp ; transparent).
2. කණිකාමය වේ. එනම් එහි විවිධ කුඩා කොටස් (particles) දියවී ඇත.
3. දුස්‍රාවී (viscous) වේ. එනම් උකු සහ ගලා යා හැකිය.
4. ප්‍රාක් ප්ලාස්මීය වක්සරණය දක්වයි. එනම් සෛල ප්ලාස්මය රිද්මයානුකූලව සංසරණය වේ.

සෛල ප්ලාස්මය තුළ එකිනෙකට වෙනස් ජෛවරසායනික ප්‍රතික්‍රියා (biochemical reactions) රාශියක් සිදුවේ.

• ශ්වසනය (cellular respiration)
• ප්‍රභාසංස්ලේෂණය (photosynthesis)
• ප්‍රෝටීන සංස්ලේෂණය (protein synthesis)

මින් කිහිපයක් පමණි.

මෙවිට ප්‍රධාන ගැටලුවක් පැන නැගේ. එක් ප්‍රතික්‍රියාවක් සඳහා සහභාගි වන ප්‍රතික්‍රියක හෝ එහි ඵල තවත් ප්‍රතික්‍රියාවක් සඳහා සහභාගි වන ප්‍රතික්‍රියක හෝ එහි ඵල සමග ක්‍රියාකර ප්‍රතික්‍රියා දෙකටම බාධා සිදුවිය හැකිය. සෛල ප්ලාස්මය තුළ ප්‍රතික්‍රියා රාශියක් සිදුවන බැවින් මෙසේ වුනොත් මුලු සෛලයම අවුල් ජාලයක් බවට පත්විය හැක.

මෙය වළක්වන්නේ කෙසේද?

විවිධ ජෛවරසායනික ප්‍රතික්‍රියා බාධාවකින් තොරව සිදුවීමට ඒවා සෛල ප්ලාස්මයේ විශේෂණය වූ ප්‍රදේශ වලට සීමා වී ඇත (compartmentalization). මෙම විශේෂණය වූ ප්‍රදේශ ඉන්ද්‍රියිකා (organelles) නමින් හැඳින්වේ.

සෛල ප්ලාස්මයේ ඇති ඉන්ද්‍රියිකා සහ ඒවායේ කාර්යයන්

• මයිටකොන්ඩ්‍රියා (mitochondria) - සෛලීය ශ්වසනය හා ශක්තිය නිපදවීම
• හරිතලව (chloroplasts) - ආහාර නිපදවීම
• පිෂ්ටලව (amyloplasts) - පිෂ්ටය ගබඩා කිරීම
• රයිබසෝම (ribosomes) - ප්‍රෝටීන සංස්ලේෂණය
• න්‍යෂ්ටිය (nucleus) - ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය ගබඩා කිරීම සහ සෛලයේ කාර්යයන් පාලනය කිරීම
• ලයිසොසෝම (lisosomes) - ජීරක එන්සයිම ගබඩා කිරීම
• පක්ෂ්ම සහ කෂිකා (cilia & flagella) - සෛලීය චලනයට ආධාර වීම
• අන්තඃප්ලාස්ම ජාලිකා (endoplasmic reticulum) - සෛලය තුළ ලිපිඩ සහ ප්‍රෝටීන අභ්‍යන්තරව පරිවහනය කිරීම
• ගොල්ජි දේහ (golgi bodies) - සෛලීය ස්‍රාවයන් සංස්ලේෂණය සහ ඇසිරීම

 References :-

• Advanced Level Biology notes - Dr. Upali C. Withanage

ජීවය - Life

පෙ.ලි - මම මේ පළ කරන්නේ මගේ පරණ බ්ලොගයෙන් ගෙඩි පිටින් උස්සා මේ බ්ලොග් එකට දමන ලිපිය. එමනිසා මේ ලිපි ඔබට එතරම් රසවත් නොවිය හැක. නමුත් ඉදිරියේදී සිංහල බ්ලොග් කියවන සැමට රසවිඳිය හැකිවන ලෙස ජීව විද්‍යාත්මක ලිපි ලිවීමට බලාපොරොත්තු වෙමි.

Actually what is life? How can you define it?

Well, nobody has done it successfully upto date. But, we can surely distinguish living things from non-living things based on the following attributes which are only shown by living things (organisms)

1. Adaptation (අනුවර්තනය)

The structural & functional alterations occured in living beings in order to obtain energy & matter efficiently from the environment to maintain life & reproduce.

2. Order & Organization (ක්‍රමවත් බව සහ සංවිධානය)

The biological structure of a living organism is well organized.For example,we can have a look at the human body.First, the cells are organized into tissues.Then the tissues are organized into organs.Then the organs into systems & systems into the complex human body are organized.

3. Metabolism (පරිවෘත්තීය ක්‍රියා)

This is the biochemical reactions happen inside living organisms.Basically, they can be devided into 

I ) Catabolism (අපවෘත්තීය), which is the breaking up process of large complex molecules into small simple molecules (ex: cellular respiration) &

II) Anabolism (සංවෘත්තීය), which is the building process of large complex molecules from small simple molecules(ex: photosynthesis).

4. Responsiveness (ප්‍රතිචාර දැක්වීම)

Living organisms respond to the changes in external & internal environments.

5. Reproduction (ප්‍රජනනය)

Only living things can generate an offspring of their own kind.

6. Movement (චලනය)

7. Heridity (ආවේණිය)

Transmission of biological features into offspring with generations.

8. Evolution (පරිණාමය)

Accumulation of hereditory(genetical) changes with time.

9. Growth & Development (වර්ධනය සහ විකසනය)

Growth is the enlargement of the body whereas development is the generation of new body parts.

10. Death (මරණය)

References :-

• GCE Advanced Level biology notes

සෛලීය ජීව විද්‍යාව - Cell Biology

(red blood cells)

රොබට් හුක් විසින් මුලින්ම නිරීක්ෂණය කළ සෛලය, ජීවීන්ගේ ව්‍යුහමය (structural) සහ කෘත්‍යමය (functional) ඒකකය බව ඔබ ඇතැම් විට අසා ඇති. නමුත් එසේ පවසන්නේ ඇයි?

ඒක සෛලික (unicellular) මෙන්ම බහු සෛලික (multicellular) ජීවීන්ද තැනී ඇත්තේ සෛල වලිනි. බහු සෛලික ජීවීන්ගේ නම් සෛල, පටක (tissues) හා පද්ධති (systems) බවටද ඒකරාශි වී ඇත. මේ අනුව පෙනෙන්නේ ජීවන් තැනී ඇති මූලික තැනුම් ඒකකය සෛලය බවයි. එනම් ජීවීන්ගේ ව්‍යුහමය ඒකකය සෛලය විය යුතුය.

ජීවීන්ට දැක්විය හැකි, අප කලින් ලිපියේ විස්තර කළ ජීවයේ ලක්ෂණ සියල්ලම තනි සෛලයකට පෙන්විය හැකිය. එසේ පෙන්විය හැකි කුඩාම ජීවී කොටසද සෛලයයි. එමනිසා සෛලය යනු ජීවීන්ගේ කෘත්‍යමය ඒකකය බව පැහැදිලි වේ.

සෛලයේ ප්‍රමාණය,හැඩය සහ ආයු කාලය

විවිධ සෛල වලට නිශ්චිත හැඩයක් හෝ ප්‍රමාණයක් පැනවිය නොහැක. බොහෝ විට එකම වර්ගයේ සෛල සමාන ප්‍රමාණයක් සහ හැඩයක් ගන්නා අතර වෙනස් වර්ග වල සෛල වෙනස් ප්‍රමාණ සහ හැඩ ගනී. වෙනස් වර්ග වල සෛලවල ආයු කාලයන්ද එකිනෙකට අසමානය.

(smooth muscle cells on left & a nerve cell on right show the different shapes of the cells)

සෛල කුඩා වීමට හේතු

වෙනස් වර්ග වල සෛල වෙනස් ප්‍රමාණ ගත්තද, සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම සෛලයක් කුඩාය. මීට හේතුව සෛලයක් කුඩා වන විට එහි "වර්ගඵලය/පරිමාව (Area/Volume)" අගය වැඩි වීමයි. එවිට

1. සෛලය තුළට ද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීම
2. සෛලයෙන් ඉවතට ද්‍රව්‍ය බැහැර කිරීම
3. න්‍යෂ්ටිය මගින් සෛලය පාලනය

යන ජීව ක්‍රියාවලි ඉතා කාර්යක්ෂමව සිදුවේ.

ශාක සෛලයක හරස්කඩක්

සාමාන්‍ය සෛලයක් ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් 3 කට බෙදා වෙන් කළ හැකිය.

1. සජීවී ප්‍රාක් ප්ලාස්මය (protoplasm)
2. අජීවී සෛල ආවරණය
3. අජීවී සෛල ද්‍රව්‍ය

සජීවී ප්‍රාක් ප්ලාස්මයට අයත් වන්නේ

• න්‍යෂ්ටිය (nucleus)
• සෛල ප්ලාස්මය (cytoplasm) සහ
• ප්ලාස්ම පටලයයි. (plasma membrane)

අජීවී සෛල ආවරණය යනු සජීවී ප්‍රාක් ප්ලාස්මයට පිටතින් ඇති ආවරණයයි.මෙය ඇතැම් විට සෛල බිත්තියක් (cell wall) ලෙස සංවිධානය වී ඇත.

අජීවී සෛල ද්‍රව්‍ය යනු සෛල ප්ලාස්මය තුළ ගිලී ඇති

• පිෂ්ට කණිකා (amyloplasts)
• ලිපිඩ කණිකා ආදියයි.

References :-

1. GCE Advanced Level Biology notes - Dr. Upali C. Withanage
2. 1st year Cell Biology notes - Dr. Anil Jayasekara, University of Colombo.
3. http://en.wikipedia.org/